De invloed van coronaversoepelingen op de psyche

26 juni j.l., stap vier van het openingsplan van de overheid. De samenleving mag weer open en de meeste coronamaatregelen worden versoepeld of afgeschaft. Zelfs het mondkapje wat ruim een jaar de norm is, mag worden afgedaan. Ongeveer twee weken na deze bevrijding worden bovendien enkele maatregelen opnieuw ingevoerd, wegens het oplopende aantal besmettingen. Hoe zal onze pysche op deze plotselinge en indrukwekkende veranderingen reageren?

Hoewel videobellen veel prikkels met zich meebrengt en zogeheten ‘zoomzombies’ tot gevolg had, heeft de lockdown over het algemeen gezorgd voor een rustige periode met minder (sociale) prikkels. Sociale contacten zijn ingeperkt, mensen werken vanuit huis en feestjes zijn verboden. Volgens verschillende (GZ)-psychologen en neurowetenschappers zijn we gewend geraakt aan het rustige tempo en lage hoeveelheid prikkels van thuis zitten. Een vergelijking wordt gemaakt met een vakantie: wanneer men na een drukke periode op vakantie gaat, kost het tijd om te acclimatiseren. Omgekeerd is het na de vakantie weer moeilijk opstarten, omdat we net gewend zijn aan het (rustige) tempo van het vakantieleven.

Overprikkeling ligt dus op de loer voor iedereen die het sociale leven weer oppakt en hun agenda’s vol plant met vrijetijds- en werkactiviteiten. Kenmerken van overprikkeling zijn onder andere vermoeidheid, hoofdpijn, moeite met concentreren en prikkelbaarheid. We hebben het dan met name over sensorische overprikkeling. Helaas overlappen deze symptomen met veel andere kwaaltjes of wordt het toegeschreven aan andere oorzaken, zoals een slechte nacht. Hierdoor besteden we onvoldoende aandacht aan rust- en herstelmomenten die zo cruciaal zijn volgens wetenschapper Ayca Szapora. Na maandenlang geen koffie drinken, moeten we niet meteen beginnen met een dubbele espresso.

Sensorische overprikkeling ligt dus op de loer bij het heropenen van de samenleving én in de postcorona samenleving. Niet gek dat Robert Vermeiren, jeugdpsychiater, zich dan ook kritisch uitspreekt over de toenemende psychische problemen bij jongeren. Zij lopen volgens Vermeiren vast door de grote inperking van hun bewegingsvrijheid en kunnen lang niet altijd terecht bij een zorginstelling. Daarnaast kampen volwassenen ook met een variëteit aan postcorona problemen, zoals financiële problemen. BTSW erkent en herkent de toenemende complexiteit en hoeveelheid van problematiek. Daarom hebben we een breed en divers team aan hulpverleners en werken we zonder wachtlijsten. Ook houden we rekening met ingeperkte bewegingsvrijheid door een deel van de afspraken online via beeldbellen te laten verlopen.

Tot slot hebben we een aantal tips tegen overprikkeling. Het prikkelniveau dient geleidelijk opgebouwd te worden, met de genoemde rust- en herstelmomenten in ons achterhoofd. Er zijn meerdere mogelijkheden om zelf acute, kortdurige overprikkeling tegen te gaan. Ten eerste kan het helpen als je vrienden of familie in een rustige omgeving ontmoet, bijvoorbeeld in een rustig park of bij je thuis. Het kiezen van een rustige ontmoetingsplek kan helpen bij het creëren van een rustige en ontspannen sfeer. Ten tweede kan een warme douche of een warm bad helpen. Het warme water zorgt ervoor dat het lichaam zich ontspant. Neem er de tijd voor en voeg bijvoorbeeld wat lavendelolie in het water toe om je in een relaxte sfeer te brengen. Daarnaast kan een van te voren gemaakt lijstje helpen om een manier te vinden waardoor je sneller in een ontspannen staat terugkeert. In dit lijstje schrijf je (relaxte) activiteiten op die je zelf fijn vindt na acute overprikkeling. Hierdoor is het makkelijk om na acute overprikkeling iets te kiezen om te ontspannen zodat keuzestress vermeden wordt. Een andere welbekende maar zeer effectieve tip, schakel je mobiel voor een tijdje uit. Tot rust komen gaat makkelijker zonder dat je op sociale media alles en iedereen in de gaten wilt houden. Zet je mobiel dus een uurtje of twee (of langer) op stil en ga eens rustig een boek lezen. Zo kom je echt tot rust.